Wat is formatief handelen?
Stel je voor: je bent een gids die leerlingen helpt een berg te beklimmen. Formatief handelen is dan de kaart en kompas die je gebruikt om samen te navigeren. Het is een continue cyclus waarin je als docent, samen met je leerlingen, informatie verzamelt over hoe het leren verloopt. Wat snappen ze goed, wat niet? Vervolgens gebruik je die informatie om je aanpak bij te sturen, zodat iedereen optimaal kan groeien.
De kern van formatief evalueren
Formatief evalueren – vaak synoniem met formatief handelen – draait om het verzamelen van concreet bewijs dat laat zien wat leerlingen hebben opgepikt. Het gaat om meer dan alleen cijfers; het is een manier om inzicht te krijgen in hun denkproces. Wat weten ze al, waar zitten de obstakels, en welke aanpak helpt hen verder? Kortom, je gebruikt deze informatie om te bepalen wat de volgende, meest effectieve stappen in het leerproces zijn.
Kenmerken van effectief formatief handelen
Wat maakt formatief handelen effectief? Allereerst, heldere leerdoelen: iedereen moet weten waar de reis naartoe gaat. Daarna, het actief verzamelen van bewijs van leren, bijvoorbeeld door gesprekken, opdrachten of observaties. Cruciaal is ook het geven van feedback die verder gaat dan alleen een goed of fout, maar juist inzicht geeft in de volgende stappen. En last but not least, het betrekken van leerlingen bij hun eigen leerproces en het aanpassen van je lesmethoden aan wat je ziet gebeuren.
Praktische voorbeelden van formatief handelen
Hoe ziet formatief handelen er in de praktijk uit? Denk aan het stellen van prikkelende open vragen tijdens de les, of het inzetten van 'exit tickets' aan het einde van de les: een korte vraag of opdracht om te peilen wat leerlingen hebben opgestoken. Ook peer feedback, waarbij leerlingen elkaar feedback geven, is een krachtige tool. En natuurlijk formatieve toetsen, die niet bedoeld zijn voor een cijfer, maar om inzicht te krijgen in het leerproces. Al deze observaties en resultaten gebruik je vervolgens om de volgende les, of zelfs een hele reeks lessen, vorm te geven.
Conclusie
Formatief handelen is geen luxe, maar een sleutel tot kwalitatief goed onderwijs. Door het leerproces continu te volgen en bij te sturen, help je leerlingen niet alleen betere resultaten te halen, maar ook meer grip te krijgen op hun eigen ontwikkeling. En dat maakt leren een stuk leuker en effectiever.